|
Rum Kıbrıs, Kuzey Kıbrıs
yurttaşlarına pasaport veriyor
 |
| Hasan
Arkol. Fotoğraf: Ayşenil Ataoğul. |
Sevgili okuyucularımız,
biz yurtdışında yaşayan Türklerin hep aynı tip emeklilik hayalleri
vardır. Hele bizim gibi, yaşadıkları ülke Kanada gibi soğuk bir
ülkeyse, çoğumuz emekli olunca sıcacık bir yerde kemiklerimizi ısıtıp,
ılık denizlerde yüzerek geçirmek ister. Buralıların deyişiyle 'altın'
yaşlarını... Genelde bu hayalimizi ana vatana dönerek gerçekleştirmek
isteriz. Peki ya yavru vatan? Birçok İngilizin yaptığı gibi orada
emeklilik geçirmek istemez miydiniz? Aklımdan bu düşün-celer geçerken,
40 yıllık en iyi arkadaşımın babasının Kıbrıslı olmasına rağmen,
aslında Kıbrıs'ı hiç de iyi tanımadığımı farkettim biraz da utanarak.
Geçenlerde Montreal'deki Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası
Sivil Havacılık Örgütünde bir toplantıya gelen Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti vatandaşı Hasan Arkol'a bize yeşil adayı anlatmasını
rica ettim. Kırmadı kabul etti ve bakın bize neler anlattı....
- Bize kısaca
kendinizi tanıtır mısınız?
- Adım Hasan Arkol, 18 Aralık 1957'de Kıbrıs'ın Lefke Bölgesinin
Çamlı köyünde doğdum. Evliyim, 3 çocuğum var, oğlum Orbay 14, büyük
kızım Günay 11, küçük kızım Aysel Lidya 3 yaşında. İlk, orta ve
lise eğitimimi Lefke'de tamamladım, daha sonra da Ankara Gazi Üniversitesi
Makina Bölümünü bitirdim. Makina Mühendisiyim. Okuldan sonra askerlik
görevimi yaptım.
- Nerede
yaptınız?
- Kıbrıs'ta tabi, yedek subay olarak yaptım. Ondan sonra sivil havacılık
dairesinde hava trafik kontrol yardımcısı mevkiine müracaat ettim.
6 kişi alınacaktı, sınava girip başarılı oldum ve devlette göreve
başladım. Sonra kurslara gittim ve sırasıyla kule kontrolörü, yaklaşma
kontrolörü, hava saha kontrolörü, ekip şefi derken, şu anda 2002
yılından beri, Kıbrıs Sivil Havacılık Dairesi Müdür Muavini görevini
yürütmekteyim.
- Kıbrıs'ta
hayat nasıl? Örneğin eğitimden başlayalım. Siz neden üniversiteye
Ankara'ya gittiniz?
- Bizim zamanımızda Kıbrıs'ta üniversite yoktu. Kıbrıslı gençlerin
büyük bir bölümü yüksek öğrenim için, Türkiye'ye, bir kısmı da İngiltere
ve ABD'ye gidiyorlardı. Artık Kıbrıs'ta üniversiteler var. Hem Kıbrıslı
gençler, hem de Türkiyeli gençler bu üniversitelerden yararlanıyorlar.
Hatta Afrika, Ortadoğu, Asya gibi yerlerden gelen öğrenci sayısı
da hayli fazla. Şu anda bu üniversiteler Kıbrıs için bayağı ekonomik
bir güç, çok iyi bir gelir kaynağı.
- Tüm üniversiteler özel mi?
- Evet, biri hariç diğerleri özel.
- Kaç üniversite
var?
- Beş tane. Doğu Akdeniz Üniversitesi kuruluşu itibariyle yarı KİT
(Kamu İktisadi Teşekkülü) gibi bir şey; onun için o özel değil.
Ayrıca Kıbrıs'ta ilk kurulan ve en eski üniversite, bayağı da büyük,
birçok dalı var, İngilizce eğitim de veriyor.
- Kıbrıs'ta
üniversiteye girmek nasıl oluyor? Kıbrıslı Türkler ve Türkiyeli
Türkler için şartlar farklı mı?
- Daha önceleri Kıbrıs'taki üniversiteler kendi alacakları öğrencilerini
kendileri sınava tabi tutuyorlardı ve başarılı olanları alıyorlardı.
Ama artık Türkiye'deki üniversite sınavlarında başarılı olup ayrıca
tercihlerine de bizim üniversiteleri koyanlar alınıyor.
- Yani artık
Türkiye'ye bağlandınız...
- Tam da değil. Bizim üniversiteler için ayrı bir tercih yapılıyor.
- Ücret ne
kadar?
- 1500 dolar civarında sanırım.
- Peki ya ilk ve orta öğrenim?
- İlkokul, ortaokul ve liselerin hem devlet hem de özel olanları
var. Bizde eğitim, Pazartesi günleri hariç öğlene dek olduğu için,
ailelerin çoğu sıkıntı içindeler. Yani mesai saatleriyle okul saatleri
pek birbirini tutmuyor ve insanlar zorluk çekiyorlar. Bununla ilgili
bir çalışma var. Tamgün eğitime geçen pilot okullar var, umarım
bu tüm okulları kapsar. Bunun hem çocuklara hem de ailelere büyük
faydası olacak.
- Sağlık hizmetleri nasıl? Bizdeki gibi SSK ve Emekli Sandığı
gibi kuruluşlar var mı, yoksa tümüyle özel mi?
- Bizde sağlık hizmetleri hem devlet hastaneleri hem de özel hastaneler
vasıtasıyla yürütülüyor. Devlette çalışan işçiler, memurlar çalıştıkları
kurumun kartıyla hastanelere müracaat ederler ve tedavileri yapılır.
Bazan küçük bir ücret de ödenebilir. Şimdi sağlık hizmetlerinde
yeni bir uygulamaya geçildi. Eskiden yığılmalar ve beklemeler oluyordu,
şimdi ise randevu sistemine geçildi ve böylece beklemeler azaldı.
Bu çok güzel bir uygulama. Sağlık hizmetleri günden güne iyileşiyor.
- Kıbrıs'ın
nüfusu ne kadardır?
- KKTC'nin nüfusu yaklaşık 278 bin.
- Adanın
nüfusu ne kadar?
- Rum kesimi yaklaşık 700 bin civarında, onlar bizden daha kalabalık.
- Kıbrıslı Türklerin
hemen hepsi İngilizce ve Rumca bilirler. Bunu nereden öğrenirsiniz,
ailede mi, okulda mı öğretiliyor?
- Rumca okullarda yok. Yalnız eskiler iç içe yaşadıkları için onlar
öğrenmişler. Benim annem ve babam da dahil, birçoğu Rumca konuşur,
okur yazarlar. Öyle köyler var ki, yapıları itibariyle aralarında
Rumca konuşuyorlar, ama Türk tarafında yaşıyorlar.
- Kendileri
Türk mü?
-Tabi.
- Neden Rumca
konuşuyorlar?
- Bulundukları bölgede eskiden herkes Rumca konuştuğundan öyle alışmışlar,
öyle de gidiyor. Türkçe de biliyorlar tabi, ama Rumca daha kolaylarına
geliyor. İngilizceye gelince, ilkokulun dördüncü sınıfından başlar,
böylece erkenden bir alt yapı olur. Başka yardımcı diller de var;
Fransızca, Almanca gibi. Yalnız şöyle bir şey de var; bizim Kıbrıs'ın
yapısı itibariyle herkesin İngiltere'de en az bir ya da birkaç akrabası
vardır. Karşılıklı gidilip gelindikçe İngilizce daha da pekişir.
- Kıbrıslı
Türklerin İngiltere'ye gitmeleri daha kolay oluyor galiba.
- Kıbrıs İngiltere'nin eski sömürgesi olduğu için kolay oluyor,
oradaki eş dost aracı oluyor.
- Vize almanız
da daha kolay galiba.
- Pek vize durumu olmuyor.
- İngiltere
için vize yok mu sizlere?
- Şu anda almamıza pek gerek yok, çünkü Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportuna
ya da kimlik kartına sahip olan herkes, Türk de olsa, Ercan havaalanından
dahi İngiltere'ye vizesiz uçabiliyor.
- Sizin pasaportunuz
farklı tabi...
- Bizim Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti - KKTC pasaportumuz var. Ayrıca
eğer istiyorsak, güneye yani Kıbrıs Cumhuriyetine müracaat ediyoruz,
bizi de vatandaş saydığı için, eğer istersek oradan da pasaport
alabiliyoruz ve o pasaporta vize gerekmiyor.
- Çok var
mı Kıbrıs Cumhuriyeti pasaportlu Türk?
- Çoğu diyebilirim. O bir avantaj getirdiği için tercih ediliyor.
Örneğin oradaki okullarda eğitim görmek isterseniz ya da çocuğunuz
isterse, daha düşük ücret ödüyorsunuz. Avrupa Topluluğuna üye olduğu
için herkesi vatandaş sayıyorlar. Bu Avrupa'nın her yanı için de
geçerli, yani serbest dolaşım hakkınız oluyor.
- Peki arada
bu kadar düşmanlık varken, Kıbrıs Cumhuriyeti size neden pasaport
ve kimlik veriyor?
- Bu bir politika. Bunlar bizim vatandaşımız diyorlar ve herkese
veriyorlar.
- Bu da herkesin
işine geliyor tabi.
- Avrupa'da serbestçe dolaşabilmek için yararlı oluyor tabi ama,
ötesini bilemem.
-
Peki her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gidip Kıbrıs'a yerleşebilir
mi?
- Yerleşmesinin amacına bağlı. Eğer emekli olup, oradan bir ev alıp
yaşamak istiyorsa, KKTC İçişleri Bakanlığı'na müracaat eder, gerekli
izinleri alıp kalabilir. Ama öyle geçici turist olarak geldiği zaman
zor. Eskiden birçok vatandaş turist olarak geliyordu, kalıp çalışıyordu.
Şimdi durum değişti, bir takım yeni yasalar kondu, onlar uygulanıyor.
-
Nasıl yasalar?
- Şimdi, çalışan kesimin kayıt altına alınması gerekiyor. Bunu yapabilmek
için de bir uygulamaya gidildi ve hiç kimseye gerekli izin alınmadan
çalışma hakkı verilmez oldu. Turist olarak gelip de fazladan kalırsanız,
çalışırsanız, çıkarken bayağı cezaları var. Girişte bilgisayara
kaydediyorlar, çıkarken de bunu kontrol ediyorlar.
- Örneğin
ben Türkiye'de, İstanbul'da yaşarken canım isterse gidip İzmir'e
yerleşebiliyorum. Aynı şekilde Kıbrıs'a yerleşmem mümkün değil,
bunun için izin almam gerek öyle mi?
- Evet, çünkü KKTC ayrı bir devlet, bütün organları var. Ama Türkiye
Cumhuriyeti tarafından tanınan ve kollanan bir devlet olduğu için
izin almakta pek de zorluk çekmezsiniz.
- Peki KKTC
vatandaşlarının Türkiye'ye yerleşmelerinde de durum aynı, değil
mi? Yani yine izin gerekiyor öyle mi?
- Tabi. Eskiden daha da zordu. İkâmet izni almanız ve de sürekli
yenilemeniz gerekiyor.
- Biraz da
Ercan Havaalanı'ndan söz edelim isterseniz. Ercan Havaalanı'nın
neden uluslararası uçuşlara açık olamadığını anlatır mısınız okuyucularımıza?
- Ercan Havaalanı bugün 18.800 metre karelik bir alanda kategori
7 uçaklara hizmet eden...
- Nedir bu
kategori 7 uçaklar?
- Yani Airbus 300 sınıfına kadar olan alt sınıf uçaklar. Daha büyük
uçaklar geniş gövdeli olan uçaklar oluyor. Bu yıl 1.5 milyon yolcu
kapasitesini aşacak olan bir havaalanı. Aylık inen kalkan uçak sayısı
1300 civarında, aylık yolcu kapasitesi 180-190 bin civarında olan
bir havaalanı. Günlük yaklaşık 45-60 arası uçak inip kalkıyor. Her
türlü asgari 'fasilite'nin (tesis) olduğu, uluslararası düzeyde
güvenlik tedbirlerine sahip bir havaalanı ve birçok yabancı da gelip
gördüğü zaman diyor ki, burası her bakımdan size yeterince hizmet
edebilecek güzel, modern bir havaalanı. Ama biz bunu maalesef resmi
bir şekilde diyemeyiz, rapor veremeyiz.
- Neden veremiyorlar?
- Önce devletimizi tanımaları lazım. Herhangi bir ülkenin bir havaalanı
açması için, sizin de çok iyi bildiğiniz gibi merkezi burada, Montreal'de
bulunan, Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası Sivil Havacılık
Örgütü (International Civil Aviation Organization - ICAO)'dan o
havaalanı için belli bir kod alması lazım. Yani bir türlü lisans
gibi. Örneğin Ankara Esenboğa Havalimanı'nın havacılıktaki kodu
LTAC'dir. Bu kodu ICAO veriyor ve tanımadığı bir ülkeye de vermiyor.
ICAO, biliyorsunuz, dünyadaki devletlerin oluşturduğu politik bir
kuruluş. Eğer siz devlet olarak tanınmazsanız, ICAO size bu kodu
vermez. Bizim de sıkıntımız burada. Ercan Havaalanı'na direkt uçuşların
olmaması hep bundan kaynaklanıyor. Yabancılar da gelmek istiyorlar
ama olamıyor. KKTC uçakları Türkiye tescilli ve Kıbrıs'a Türkiye
üzerinden gelmek zorundalar; Türkiye'ye iniş kalkış yapmak zorundalar.
Yani direkt uçamıyorlar, çünkü Avrupa havacılık yetkilileri, EUROCONTROL,
uçuş planlarını doğrudan reddediyor.
- Bizim Kuzey
Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gibi tanınmayan başka ülkeler de var mı?
- Bir tane, Tayvan var işte. Tayvan modeli dedikleri, ama onu da
ABD kolladığı için aynı şey değil kuşkusuz. Sadece ticari anlamda
buna izin vermişler. Bu bizde, Kıbrıs'ta da bir ara gündeme gelmişti,
ama öyle kaldı.
- Biraz da
maddi durumlardan söz edelim. Kıbrıs'ta ücretler nasıl? Türkiye'den
daha mı iyi?
- Haliyle biraz daha iyi ama, hayat da daha pahalı. Ev kirası için
en az 350-400 lira isterler normal bir apartman dairesine.
- Türkiye'de
de öyle. Hele İstanbul'da bu paraya ancak 1 oda belki bulabilirsiniz.
- Ama iyi yerlerde herhalde, bizde her yer aynıdır. Bizde Türkiye'den
ucuz olan benzindir.
- Benzin
ne kadar?
- Ben dizel kullanırım, buraya gelmeden en son 1.295 idi.
- Türkiye'ye göre bayağı ucuzmuş, Kıbrıs'ın para birimi nedir?
- Yeni Türk lirası. Aynı para yani.
- Asgari
ücret ne kadar?
- Asgari ücret 950 YTL.
- Bizden yüksek.
- Bundan vergi kesiliyor tabi.
- Emeklilik
nasıl?
- Devlet memuruysanız ve 30 yıl çalışmışsanız en son brüt maaşınızın
yüzde 52'sini falan alıyorsunuz. Sosyal Sigortalıysanız ve de hangi
basamağındaysanız ona göre maaş alıyorsunuz ama, o da pek farklı
değil. Emeklilik yaşı erkeklerde 60, kadınlarda 55.
- Emeklilik
koşulları da bizden iyi. Kadınların büyük çoğunluğu çalışıyor bildiğim
kadarıyla.
- Tabi, zaten bir ailede iki maaş olmadı mı geçim çok zor.
- Kıbrıs'ta
hayat nasıl? Türkiye'den farklı yanları var mı? İkliminiz çok güzel,
o yüzden hayat daha kolay herhalde.
- İklimimiz güzel ama, yazlarımız çok sıcak, dayanılır gibi değil.
Güneşte 50-55 dereceye kadar çıkabiliyor, o zaman herkes denize
ya da pikniğe gider. Yazlığı olan yazlığına gider. Şimdi siteler
yapılıyor, bir apartman dairesi alıyorsunuz, orada havuzlar var,
hem yazlık hem kışlık. Denize de gidilir hep. Yalnız bizim deniz
kenarları hep ücretli artık; ya oteller var ya da paralı yerler.
Bayağı da para tutuyor bir aile için.
- Yani Kıbrıs
gibi yerde halka açık plajlar yok mu?
- Birkaç tane ancak bulursunuz. Diğerleri adam başı 15 YTL falan.
- Sizinle Bayramlarımız
da aynı her halde.
- Tüm dini Bayramlar aynı, hepsini kutlarız. Ayrıca bizde 20 Temmuz
Bayramı vardır, çıkarma günü. Bir de KKTC'nin kuruluş günü olan
15 Kasım kutlanır. Bir de 30 Ağustos'ta 3 şey aynı anda kutlanır.
Türk Mukavemet Teşkilatı'nın Kuruluşu, Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'nın
Kuruluşu ve Zafer Bayramı.
- KKTC'nin
kuruluşu hangi yıl?
- 15 Kasım 1983.
- Size çok
teşekkür ediyor ve iyi yolculuklar diliyoruz Hasan Bey. Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti'ne Bizim Anadolu'dan kucak dolusu selam ve sevgilerimizi
iletin.
- Sağ olun.
Ekim 2007
Yazarın Önceki Yazıları:
Melisa, oğlu ve torununa destek için Erivan'dan
geldi
İsmail Cem İpekçi: "Kültürünüzü yitirmeyin
ama, yaşadığınız topluma da karışın!"
|
